Miasta śmierci. Sąsiedzkie pogromy Żydów

Książka Mirosława Tryczyka wprowadza zupełnie nowe informacje na temat zbrodni dokonanych na obywatelach polskich pochodzenia żydowskiego w latach 1941-1942.

Historyczne znaczenie opisywanych wydarzeń i analizowanej ideologii jest dla autora punktem wyjścia do pogłębionych rozważań nad źródłami oraz przejawami postaw antysemickich w Polsce z okresu drugiej wojny światowej, oraz szerzej – nad kondycją ludzką. Wydarzenia opisane w książce to przerażający przykład tego, do czego zdolni są zwykli ludzie, jeśli uzbroi się ich w odpowiednią ideologię i da – choćby milczące – przyzwolenie na zbrodnię.

Podczas pisania tej książki wykorzystano jedenaście głównych źródeł badawczych – akta procesów, które toczyły się przed polskimi sądami w oparciu o tzw. Dekrety Sierpniowe po II wojnie światowej – akta ponad siedmiuset spraw, zeznania świadków żydowskich i polskich zebrane w latach powojennych; Żydowskie Księgi Pamięci spisane przez ocalałych z Zagłady i dokumentacje postępowań prowadzonych przez Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Wykorzystane zostały też meldunki i raporty przygotowane dla Rządu Polskiego w Londynie przez Armię Krajową; archiwa niemieckie Zentrale Stelle w Ludwigsburgu; archiwa radzieckie, w tym archiwa NKWD przekazane polskim instytucjom śledczym po 1989 roku; materiały ze śledztw prowadzonych przez pion śledczy Instytutu Pamięci Narodowej w Białymstoku oraz zeznania świadków spisane po 1989 roku.

To, co działo się w lecie 1941 roku na dzisiejszej Białostocczyźnie oraz na dawnych terenach Polski, zwanych przez Sowietów Zachodnią Białorusią, w miejscowościach Jedwabne, Radziłów, Szczuczyn, Rajgród i wielu innych, było straszne. Jednakże tylko znając prawdę (a nie jej zaprzeczając), będziemy w stanie w przyszłości przeciwstawić się tej części naszej osobowości, która doprowadziła do tak wielkiej tragedii.